Türkiye İşçi Partisi Hatay Milletvekili Can Atalay’ın milletvekilliği düşürüldü. Uzun süredir Türkiye’nin gündeminden düşmeyen Atalay, 14 Mayıs 2023 Seçimleri’nde Türkiye İşçi Partisi’nden Hatay Milletvekili seçilmişti.
Seçilmesine rağmen tahliye edilmeyen Atalay hakkında Anayasa Mahkemesi hak ihlali kararı vermesine rağmen bu karar uygulanmadı ve tahliye gerçekleşmedi.
Can Atalay’ın yılan hikayesine dönen tutuklanma ve milletvekili seçilme yolculuğunu bu içeriğimizde inceleyeceğiz.
Avukat, aktivist ve siyasetçi Can Atalay, 2019 yılında Gezi Davası kapsamında “Türkiye Cumhuriyeti Hükümetini ortadan kaldırmaya teşebbüs” suçlamasıyla tutuklandı.
Can Atalay daha önce Soma Faciası, Ermenek maden kazası, Adana öğrenci yurdu yangını, Çorlu tren kazası gibi Türkiye’deki birçok toplumsal dava ile gazeteci ve yazarların düşünce özgürlüğü davalarında avukatlık yaptı.
Gezi Parkı’na AVM yapılması girişimine karşı kurulan Taksim Dayanışması’nın avukatlığını yürüttü. Bu kapsamda açılan davada ise sanık olarak yer aldı.
Gezi Olayları’nı hükümete karşı darbe girişimi olarak tanımlayan iddianame kapsamında gözaltına alındı ve tutuklandı.
25 Nisan 2022’de Silivri, İstanbul 13. Ağır Ceza Mahkemesi’nde görülen duruşmasında 18 yıl hapis cezasına çarptırıldı. Yargıtay tarafından cezası 28 Eylül 2023 tarihinde onandı.
14 Mayıs 2023 Seçimleri öncesi ise Türkiye İşçi Partisi tarafından Hatay’da birinci sıradan aday gösterildi.
Hatay’da Türkiye genelinde aldığı oyun çok üstünde oy alan Türkiye İşçi Partisi, bu şehirden milletvekili kazanmayı başardı. Böylece Can Atalay’ın tahliye edilmesi beklenmeye başladı.
Buna rağmen tahliye işlemi gerçekleşmedi. Milletvekili seçilmesinin ardından tahliye edilmesine yönelik başvurusu 13 Temmuz 2023 tarihinde Yargıtay 3. Ceza Dairesi tarafından oy birliğiyle, bu karara yapılan itiraz 17 Temmuz 2023 tarihinde Yargıtay 4. Ceza Dairesi tarafından oy çokluğuyla reddedildi.
Yapılan tüm protestolara rağmen Atalay hapiste kalmaya devam etti.
Bunun üzerine Atalay; adil yargılanma, seçme, seçilme ve siyasi faaliyette bulunma ve kişi hürriyeti ve güvenliği hakkının ihlal edildiği gerekçesiyle 20 Temmuz 2023 tarihinde Anayasa Mahkemesine başvurdu.
Bu başvurunun sonucunda Türkiye, tarihinin en büyük anayasal krizlerinden birisiyle karşılaşacaktı.
Anayasa Mahkemesi’nden beklenen karar 25 Ekim’de çıktı. AYM, Can Atalay’ın hak ihlaline maruz kaldığına hükmetti.
Gerekçeli kararda ‘seçilme ve siyasi faaliyette bulunma’ ve ‘kişi hürriyeti ve güvenliği’ haklarının ihlal edildiği vurgulandı.
Bu andan itibaren herkes Atalay’ın tahliye edilmesine kesin gözüyle bakmaya başladı.
Ancak öyle olmadı. Anayasa Mahkemesi’nin kararı uygulanmadı. Dosya, Atalay’ın cezasını onayan Yargıtay’a tekrar gönderildi.
8 Kasım 2023 tarihinde Yargıtay 3. Ceza Dairesi konuya ilişkin değerlendirmesini paylaştı.
Yapılan açıklamada Can Atalay hakkında kesinleşmiş hüküm verildiğini ve her ne kadar bu karar TBMM Genel Kurulu’nda okunmamış olsa da Can Atalay’ın milletvekilliğinin kesin olarak düşürüldüğünü, AYM’nin kesinleşmiş bir hükümden dolayı inceleme yaparak yetkisini aştığını ve Anayasayı ihlal ettiğini iddia etti.
Bununla da yetinmeyen Yargıtay, Can Atalay hakkında ihlal kararı veren AYM üyeleri hakkında Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığına suç duyurusunda bulundu.
Bu kuşkusuz büyük bir anayasal kriz anlamı taşıyordu. Yargıtay, Anayasa Mahkemesi’ne karşı suç duyurusunda bulanarak bu krizin boyutlarını gözler önüne serdi.
Dosyayı tekrar inceleyen Anayasa Mahkemesi, ihlal kararını yineledi. Buna ek olarak Can Atalay’a mağduriyetinden dolayı 100 bin TL tazminat ödenmesine karar verdi.
Mahkeme ise yine tahliye kararını uygulamayarak dosyayı tekrar Yargıtay’a gönderdi.
Kriz derinleştikçe derinleşti.
Netice itibarıyla 30 Ocak 2024 tarihinde Can Atalay’ın milletvekilliğinin düşürülmesine yönelik Yargıtay kararı TBMM Genel Kurulunda okundu ve böylece Atalay’ın vekilliği düşürüldü.
Yaşanan süreç, Türkiye Cumhuriyeti tarihinde, devletin en yüksek yargı organlarının bir konu hakkında kamuoyu önünde çatışma yaşadığı bir olay olarak tarihe geçti.
Anayasa Mahkemesi’nin iki defa verdiği hak ihlali kararlarına rağmen Can Atalay’ın tutukluluğu devam edecek.
